تیروئیدیت هاشیموتو یکی از انواع بیماری های غده تیروئید است. شیوع این بیماری در حال افزایش بوده و گفته می شود در ایالات متحده شایع ترین علت کم کاری تیروئید به شمار می رود. همانند بسیاری از بیماری ها در تیروئیدیت هاشیموتو نیز اصلاح سبک زندگی و رعایت رژیم غذایی درمانی مخصوص می تواند تا حد زیادی به درمان و کاهش عوارض بیماری کمک کند. در این مقاله سعی به معرفی رژیم غذایی تیروئیدیت هاشیموتو و معرفی رژیم پروتکل خود ایمنی و سایر رژیم های غذایی که در کنترل عوارض این بیماری نقش دارند داریم.
تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟
تیروئیدیت هاشیموتو یک نوع اختلال خودایمنی غده تیروئید است، در این اختلال سیستم ایمنی بدن با تولید آنتی بادی هایی علیه غده تیروئید به آن حمله کرده و باعث آسیب سلول های غده تیروئید می شود. این بیماری معمولا به کم کاری تیروئید منجر می شود، اما در مواردی نیز پرکاری تیروئید را هم ممکن است به همراه داشته باشد. در حالت کم کاری تیروئید مقدار هورمون های مترشحه از غده تیروئید کاهش می یابند و از آنجایی که این هورمون ها در تنظیم متابولیسم و بسیاری از اعمال مهم بدن نقش دارند، میتوان گفت کمبود آن ها تقریبا بر تمامی اندام ها تاثیر گذار بوده و بسیاری از عملکرد های بدن را کند و یا مختل می کند.
تیروئیدیت هاشیموتو یک اختلال شایع غده تیروئید است
علل بروز تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟
علت دقیق بروز تیروئیدیت هاشیموتو به طور کامل و دقیق همچنان ناشناخته است، اما از عوامل مهمی که احتمال داده می شود باعث بروز این بیماری شود، می توان به موارد زیر اشاره کرد:
محیط
شرایطی مانند عفونت، استرس و انواع تشعشعات محیطی از جمله عوامل بروز این بیماری هستند.
ژن
افرادی که به تیروئیدیت هاشیموتو مبتلا می شوند، اغلب ردپای بیماری های تیروئیدی یا و یا بیماری های خودایمنی در اعضای خانواده شان دیده می شود.
میکروب
ممکن است نوعی ویروس یا باکتری وارد بدن فرد شود و محرک حمله سیستم ایمنی به سلول های غده تیروئید باشد.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر تیروئیدیت هاشیموتو قرار دارند؟
جنسیت زن
گفته می شود زنان تا حدود 4 تا 10 برابر بیشتر از مردان شانس بیشتری برای ابتلا به این نوع بیماری غده تیروئید دارند.
افزایش سن
با افزایش سن و ورود به میانسالی ریسک ابتلا به تیروئیدیت هاشیموتو افزایش می یابد. بیشتر افراد در سنین 40 تا 60 سالگی دچار این بیماری می شوند، با این حال این بیماری در جوانان نیز دیده می شود.
ژنتیک
اغلب کسانی که در خانواده خود فردی مبتلا به اختلالات تیروئیدی یا سایر بیماری های خودایمنی دارند، بیشتر در معرض خطر برای ابتلا به بیماری هاشیموتو هستند.
بیماری های خودایمنی
در صورتی که فردی مبتلا به سایر بیماری های خودایمنی مانند دیابت نوع یک، لوپوس، سلیاک یا آرتریت روماتوئید باشد، ریسک ابتلا به تیروئیدیت هاشیموتو در او بیشتر خواهد بود.
علائم بروز تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟
بسیاری از افراد در ابتدای بیماری ممکن است هیچ علائمی را تجربه نکنند. اما با گذر زمان و پیشرفت بیماری، هورمون های تیروئیدی کاهش می یابند که ممکن است یک یا تعدادی از علائم زیر را در فرد مشاهده شود:
- خستگی و احساس خواب آلودگی
- افسردگی
- ضعف عضلانی
- دردناک شدن مفاصل و عضلات
- افزایش وزن
- یبوست
- افزایش حساسیت به سرما
- خشک شدن پوست و مو
- ریزش مو
- ناخن های شکننده
- صورت پف آلود
- قاعدگی های نامنظم یا شدید
- تورم غده تیروئید
درمان های تیروئیدیت هاشیموتو
درمان دارویی
ابتلا به تیروئیدیت هاشیموتو الزاما در همه افراد کم کاری تیروئید را بدنبال ندارد. اما در صورتی که تیروئید به حدی آسیب ببیند که نتواند هورمون های تیروئیدی را به حد کفایت تولید کند، پزشکان اغلب داروی لووتیروکسین را تجویز می کنند. این دارو در واقع جایگزین هورمون تیروئیدی تیروکسین است که برای درمان کم کاری تیروئید تجویز می شود.
توجه کنید که بعضی غذاها، داروها یا مکمل ها می توانند بر جذب لووتیروکسین تاثیر بگذارند. برای مثال گفته می شود مصرف مکمل های آهن، کلسیم و منیزیم با لووتیروکسین حداقل 4 ساعت فاصله داشته باشد. همچنین موادغذایی پرفیبر، سویا، گردو، قهوه و روغن دانه کتان نیز باعث کاهش جذب لووتیروکسین می شوند و باید با فاصله زمانی گفته شده با دارو مصرف شوند.
رژیم غذایی
علاوه بر درمان دارویی، رژیم غذایی فرد نیز می تواند تا حد زیادی بر عملکرد غده تیروئید موثر باشد، زیرا در بعضی از افراد دیده شده که حتی با مصرف دارو نیز علائم بیماری ادامه یافته است. همچنین در افرادی که سطح هورمون های تیروئیدی هنوز تغییر نکرده و صرفا یک سری علائم را تجربه کرده بودند، اهمیت رژیم غذایی بیشتر خواهد شد زیرا معمولا در چنین شرایطی دارو تجویز نمی شود.
از جمله عوارض بیماری تیروئید هاشیموتو افزایش وزن است
رژیم غذایی مناسب تیروئیدیت هاشیموتو
در این قسمت مقاله به معرفی انواع رژیم های غذایی که برای افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو مناسب هستند می پردازیم:
رژیم غذایی بدون گلوتن و غلات
سلیاک، یک بیماری خودایمنی است که در صورت مصرف پروتئین گلوتن، روده فرد آسیب می بیند و علائمی مانند اسهال، درد شکمی و نفخ ظاهر می شوند. مطالعات نشان داده اند در افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو، ریسک ابتلا به بیماری سلیاک بیشتر است. به همین دلیل برای افرادی که تشخیص تیروئیدیت هاشیموتو داده می شود، غربالگری سلیاک بسیار ضروری است.
شواهد حاکی از آن است که پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن در افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو و یا سایر بیماری های خودایمنی، بدون در نظر گرفتن اینکه به سلیاک مبتلا هستند یا خیر، مفید است. در رژیم غذایی بدون گلوتن مصرف گندم، جو، چاودار و تمامی محصولات مشتق شده از آنها محدود می شود. گلوتن اغلب در ماکارونی، نان، سوپ، آبجو وجود دارد. اگرچه امروزه جایگزین های بدون گلوتن این محصولات نیز تولید می شود اما در رژیم غذایی بدون گلوتن توصیه به مصرف موادغذایی که به طور طبیعی در ساختارشان فاقد گلوتن هستند مانند میوه ها و سبزیجات، گوشت بدون چربی، غذاهای دریایی، حبوبات، آجیل و تخم مرغ می شود.
رژیم غذایی بدون گلوتن و غلات نیز بسیار شبیه به رژیم غذایی بدون گلوتن است. با این تفاوت که گروه غلات از جمله گندم، جو دوسر و ارزن نیز که فاقد گلوتن هستند به طورکامل حذف می شوند. اگرچه این رژیم غذایی، تاثیرات مثبت مختص به خود را دارد، اما مطالعات کمی وجود دارند که از حذف مطلق غلات بخصوص غلات بدون گلوتن حمایت کنند.
رژیم غذایی بدون گلوتن و غلات
رژیم پروتکل خودایمنی(AIP)
رژیم پروتکل خودایمنی (AIP) برای افراد مبتلا به انواع بیماری های خودایمنی طراحی شده است و هدف آن کاهش درد، التهاب و سایرعلائم این بیماری ها است. از جمله بیماری های خودایمنی می توان به لوپوس، سلیاک، دیابت نوع 1 و تیروئیدیت هاشیموتو اشاره کرد. در این رژیم غذایی، برخی از غذاها از جمله برخی غلات، لبنیات، آجیل، دانه ها، تخم مرغ و قهوه به طور کامل حذف می شوند. همچنین مصرف برخی از غذاها و مواد مضرر و التهاب زا که پاسخ سیستم ایمنی را تحریک می کنند، مانند الکل، دخانیات، روغن ها، افرودنی های غذایی، قند های تصفیه شده، غذاهای فرآوری شده و همچنین برخی دارو ها مانند داروهای خانواده ی NSAIDs مانند آسپرین، دیکلوفناک، ناپروکسن و ایبوپروفن، که از نوع ضدالتهابی استروئیدی هستند، نیز باید محدود شود.
در رژیم پروتکل خودایمنی با حذف موارد گفته شده، باید مواد غذایی تازه و مغذی، غذاهای تخمیرشده مانند دوغ و کفیر، روغن های گیاهی مانند روغن زیتون، گوشت فراوری نشده، آب گوشت و استخوان جایگزین شود. علاوه بر آن این رژیم غذایی بر بهبود خواب، فعالیت بدنی کافی، کنترل استرس و به طورکلی عوامل موثر بر سبک زندگی سالم تاکید ویژه ای دارد. چرا که این عوامل نیز به نوبه خود نقش مهمی در ایجاد و تشدید علائم بیماری های خودایمنی دارند.
توجه کنید که رژیم پروتکل خودایمنی اساسا یک رژیم غذایی حذف مرحله به مرحله است و نباید به یک باره و سرخود پیش گرفته شود، بلکه باید حتما زیرنظر یک متخصص تغذیه باتجربه صورت بگیرد.
رژیم پروتکل خودایمنی اساسا برای بهبود علائم بیماری های خودایمنی طراحی شده است
رژیم فاقد لبنیات
در اکثر افراد مبتلا به تیروئیدیت هاشیموتو مشکل عدم تحمل لاکتوز دیده می شود. لاکتوز، قند موجود در شیر و فرآورده های آن است که آنزیم تجزیه کننده آن در افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز به اندازه کافی تولید نمی شود. به همین دلیل این افراد بعد از خوردن شیر و فراورده های آن دچار مشکلاتی مانند نفخ، اسهال و دردهای شکمی می شوند.
در افرادی که به طور توامان دچار تیروئیدیت هاشیموتو و عدم تحمل لاکتوز هستند، حذف لبنیات علاوه بر بهبود مشکلات گوارشی، به عملکرد بهتر غده تیروئید و افزایش جذب داروها کمک می کند.
عدم تحمل لاکتوز در برخی از بیماران مبتلا به هاشیموتو دیده می شود
رژیم غذایی ضد التهابی
اساسا وجود التهاب در بدن می تواند نیروی محرکه بسیاری از بیماری ها از جمله تیروئیدیت هاشیموتو باشد. بنابراین پیروی از یک رژیم غذایی ضدالتهابی می تواند تا حد قابل توجهی علائم این بیماری را بهبود ببخشد. یک رژیم غذایی ضدالتهابی سرشار از مواد غذایی کامل و مغذی است، که علاوه بر کمک کاهش علائم تیروئید هاشیموتو، به بهبود سطح سلامت کلی بدن و کنترل وزن کمک شایانی می کند. بنابراین توصیه می کنیم تا حد امکان مواد غذایی سالم مانند میوه ها و سبزیجات، پروتئین های با ارزش بالا، کربوهیدرات های غنی از فیبر و چربی های غذایی سالم را در وعده ها و میان وعده های خود بگنجانید و از غذاهایی که التهاب و علائم هاشیموتو را در بدن تشدید می کنند، اجتناب کنید. گروه های غذایی که در یک رژیم غذایی ضدالتهابی و مغذی بهتر است، گنجانده شود شامل موارد زیر است:
- میوه ها: خانواده توت ها، گلابی، گیلاس، سیب، مرکبات، موز، هلو
- سبزیجات: چغندر، گوجه فرنگی، فلفل قرمز، زرد و نارنجی، مارچوبه، کدو سبز، کدو حلوایی، قارچ
- پروتئین با ارزش بالا: ماهی های سالمون، تن، کاد و قزل آلا، مرغ، تخم مرغ، بوقلمون و میگو
- غلات بدون گلوتن: برنج قهوه ای، ماکارونی قهوه ای، کینوآ، جو دو سر
- حبوبات: نخود، عدس
- ادویه جات و چاشنی ها: زردچوبه، زعفران، پاپریکا، آبلیمو، ریحان و رزماری
رژیم غذایی ضدالتهاب بر کنترل علائم تیروئید هاشیموتو تاثیر بسزایی دارد
مصرف چه غذاهایی در رژیم غذایی تیروئیدیت هاشیموتو ممنوع می باشد؟
در بیماری تیروئید هاشیموتو نیز مانند بسیاری دیگر از بیماری ها حذف یا اجتناب از مصرف برخی از غذاها می تواند به کنترل و کاهش علائم این بیماری کمک کننده باشد. در ادامه برخی از غذاهایی که بهتر است در رژیم غذایی این بیماران حذف یا محدود شود آورده شده:
- قند و غذاهای حاوی شکر افزوده مانند: نوشابه، نوشیدنی های انرژی زا، کیک، کلوچه، بستنی، آب نبات، غلات شیرین و….
- فست فود و غذاهای سرخ شده مانند: سیب زمینی سرخ کرده، هات داگ، مرغ سوخاری و..
- غلات تصفیه شده مانند: ماکارونی سفید، نان سفید، تورتیلا با آرد سفید، نان شیرینی و ..
- گوشت ها و غذاهای بسیار فرآوری شده مانند: مارگارین، بیکن، سوسیس، سالامی و…
- غلات و غذاهای حاوی گلوتن مانند: گندم، جو، چاودار، کراکر، نان و …
- محدودیت مصرف میوه هایی با اندیس گلیسمی بالا مانند هندوانه، انبه، آناناس، انگور
- محدودیت مصرف سبزیجات نایت شید(nightshade) مانند: گوجه فرنگی، سیب زمینی، فلفل، بادمجان به دلیل احتمال افزایش التهاب در بدن
- محدودیت مصرف لبنیات و تخم مرغ
- سویا و مشتقات آن مانند: شیر سویا، سس سویا، توفو، تمپه و …
- غذاهای حاوی پروتئین لکتین مانند: عدس، لوبیا، بادام زمینی، کره بادام زمینی، روغن بادام زمینی، فلفل و …
- الکل
- غذاهای حاوی شیرین کننده مصنوعی آسپارتام که بیشتر در نوشیدنی های رژیمی استفاده می شود
- گوشت خوک و به میزان کمتر گوشت گاو
نحوه مصرف ید در رژیم غذایی تیروئد هاشیموتو چگونه است؟
مطالعات نشان می دهد که بسیاری از بیماران متبلا به تیروئیدیت هاشیموتو در رژیم غذایی کم ید بهتر عمل می کنند، چراکه موارد افزایش هاشیموتو در مناطقی که ید بیشتری مصرف می کردند بیشتر بوده است. منابع غذایی سرشار از ید که در بیماران مبتلا به تیروئید هاشیموتو باید از آن اجتناب کرد عبارت اند از:
- نمک ید دار
- ماهی های آب شور
- غذای دریایی
- جلبک دریایی و غذاهایی که حاوی مواد افزودنی جلبک هستند، مانند آگار
- غذاهایی که حاوی مواد افزودنی کاراگین، آگار، آلژینات هستند
- مکمل ها و مولتی ویتامین ها یا پودرهای پروتئینی حاوی ید
- محصولات لبنی
- محصولات نانوایی تهیه شده با خمیر یددار
مصرف غذاهای فراوری شده و حاوی شکر افزوده در تیروئید هاشمیوتو باید محدود شود
همان طور که اشاره کردیم کاهش التهاب و پیشگیری از بروز عوارض بیماری تیروئید هاشیموتو در رژیم غذایی این بیماران اهمیت بالایی دارد. برای دربافت رژیم غذایی متعادل و شخصی سازی زیر نظر متخصص نغذیه می توانید از طریق سایت ما اقدام کنید.
منابع:
