ویتامین ب ۱ اولین عضو از خانواده ی ویتامین های گروه ب می باشد. همانند سایر اعضای این خانواده، ویتامین B1 نیز از اهمیت خاصی در متابولسیم بدن برخوردارد است. ویتامین ب ۱ یا تیامین چیست و چه ویژگی دارد؟ کمبود این ویتامین چه عوارضی را به دنبال دارد؟ منابع سرشار این ویتامین کدام ها می باشند؟ در طی روز به چه مقدار ویتامین B1 نیاز داریم؟
درطی این مقاله سعی داریم به تمامی سوالات بالا پاسخ دهیم و شما را با اولین عضو از خانواده ی ویتامین های گروه ب بیشتر آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید.
ویژگی های ویتامین ب ۱ و عملکرد آن
ویتامین ب ۱ چیست و چه ویژگی هایی دارد؟
تیامین اولین ویتامین محلول درآب می باشد که توسط دانشمندان کشف شده است. عملکرد اصلی این ویتامین، نقش آن در آزادسازی انرژی از کربوهیدرات های غذایی می باشد و انرژی مورد نیاز بدن برای سوخت و ساز طبیعی خود را تامین می کند. این ویتامین برای ایفای نقش خود در آزادسازی انرژی، به شکل مولکولی به نام کوآنزیم درمی آید که برای عملکرد طبیعی آنزیم های تولیدکننده ی انرژی نیاز می باشد. نام کوآنزیم ویتامین B1، تیامین پیروفسفات (TPP) می باشد. در نتیجه ی عملکرد تیامین، مولکول کربن به شکل CO2 از بدن خارج شده و انرژی مورد نیاز بدن تولید می شود. انرژی تولیدی در بدن عمدتا به شکل مولکول های پرانرژی ATP می باشد که به طورعمده از تجزیه ی کربوهیدرات های غذایی تولید می شوند.
تیامین هم چنین به عنوان عامل کمک کننده در تولید مواد بسیار حیاتی زیستی نظیر RNA، DNA و انتقال دهنده ی عصبی نقش ایفا می کند. به دلیل گستردگی و پیچیدگی این فرایندها، وارد جزئیات بیشتر نمی شویم. درادامه به عوارض کمبود شکل کوآنزیمی ویتامین ب ۱ یا همان تیامین می پردازیم.
کمبود ویتامین B1 چه عوارضی دارد؟
کمبود ویتامین B1 باعث بروز بیماری به نام “بری بری” می شود که در زبان سریلانکایی به معنای “نمی توانم، نمی توانم” است. درواقع گزارشاتی از بروز چنین بیماری، خیلی قبل تراز کشف ویتامین ب ۱ در سال 1910 ثبت شده بود اما دلیل اصلی آن بر مردم آن دوره پوشیده بود. عوارض این بیماری مهلک شامل ازدست دادن اشتها، تحریک پذیری، ضعف، سوزن سوزن شدن در سراسر بدن، عدم هماهنگی حرکت دست و پاها و دردشدید و عمیق درناحیه ساق پا می باشد. از سوی دیگر اندام های درونی بدن مثل قلب شروع به بزرگ شدن می کنند و بدن دچار ادم یا همان احتباس شدید آب می شود.
این بیماری دردآور در مناطقی که غذای اصلی افراد تنها برنج سفید به جای برنج سبوس دار قهوه ای باشد، رخ می دهد.متاسفانه در بعضی ازنقاط دنیا به خصوص کشورهای توسعه نیافته، برنج سفید بخش اعظم غذای افراد را شامل می شود. در این مناطق، حذف سبوس برنج به اولویت کشاورزان تبدیل شده است. از آنجایی که تمام ویتامین B1 در سبوس برنج قرار دارد، با حذف آن عملا هیچگونه ویتامین ب ۱ به بدن نمی رسد مگر درمواردی که برنج سفید غنی سازی شده باشد.
همانطورکه گفته شد، ویتامین B1 نقش اصلی را درآزادسازی انرژی در بدن دارد و در مواقع کمبود آن، سوخت اصلی مغز که گلوکز می باشد، توان آزادسازی انرژی را ندارد و فرد را دچار بیماری بری بری می شود. مغز اولین اندامی است که در جریان کمبود ویتامین B1 آسیب می بیند و مرور عوارض ناخواسته تمام بدن فرد را دربر میگیرد. درواقع نام بری بری از آنجایی گرفته شده است که فرد به دلیل درد و بی حالی زیاد، دیگر توان حرکت ندارد و کلمه ی نمی توانم را زیاد تکرار میکند. تقریبا 10 روز پس از عدم مصرف ویتامین ب ۱ عوارض مربوط با آن بروز پیدا می کند.
چه عوامل دیگر موجب کمبود ویتامین B1 می شود؟
ازسوی دیگر، مصرف افراطی الکل خطر ابتلا به کمبود ویتامین ب ۱ را دوچندان میکند. درهنگام حضور مقادیر بالای الکل درون بدن، جذب ویتامین B1 به شدت کاهش می یابد و تواما دفع آن نیز از بدن افزایش می یابد. بنابراین رژیم غذایی نامناسب به همراه سومصرف الکل می تواند افراد را درمعرض کمبود این ویتامین قرار دهد. شرایطی که درآن فرد از یک سو دچار کمبود ویتامین B1 می باشد و ازسوی دیگر مقدار زیادی الکل مصرف می کند، موجب بروز بیماری به نام سندروم ورنیکه کورساکوف می شود.
به چه مقدار ویتامین B1 درروز نیاز داریم؟
خوشبختانه در بسیاری ازنقاط دنیا، میزان دریافت ویتامین ب ۱ در مردان تا 50% بیش از نیازروزانه و در زنان دقیقا به اندازه مقدار توصیه شده روزانه است. میزان ویتامین B1 توصیه شده در مردان 1.2 میلیگرم و در زنان 1.1 میلیگرم درروز می باشد. اگرچه در اقشار با درآمد پایین و افراد مسن، نیاز روزانه به ویتامین B1 به درستی تامین نمی شود.
در دنیای مدرن امروزی، از عوامل اصلی کمبود ویتامین B1 می توان مصرف رژیم های غذایی سرشار از مواد فرایندشده و غذاهای غیرمغذی (البته اگر بتوان نام آن ها را غذا نهاد)، مقادیر زیاد شکر و چربی و اعتیاد به الکل را برشمرد.
مکمل های خوراکی تیامین با دوزهای مختلف خطری برای بدن ندارند زیرا به سرعت مقادیر اضافی در ادرار دفع می شود. بنابراین هیچ حداکثر مقدار مجازی برای ویتامین B1 تعیین نشده است.
از منابع غنی ویتامین ب ۱ می توان غلات کامل، محصولات تهیه شده ازگوشت خوک، غلات صبحانه ی آماده، آردهای غنی شده، شیر، لوبیا سبز، آب پرتقال، احشا حیوانات، بادام زمینی، دانه ها و لوبیاهای خشک شده را نام برد. محصولات پروتئینی و غلات کامل سرشار از ویتامین ب ۱ می باشند.
غلات کامل منبع غنی از ویتامین های گروه ب
به طورخلاصه ویتامین B1 با نقش مهمی که در آزادسازی انرژی ایفا می کند، متابولیسم نرمال بدن در گرو حضور مقادیر کافی آن می باشد. کمبود این ویتامین باعث ایجاد بیماری به نام بری بری می شود که عوارض گسترده ای را بر جای می گذارد. مصرف غلات بدون سبوس، غذاهای فرآوری شده و غذاهای پرچرب و پرشکر و همچنین مصرف افراطی الکل از علل اصلی تخلیه این ویتامین می باشد. ازمنابع غنی ویتامین ب ۱ می توان غلات کامل، آردهای غنی شده، شیر، لوبیا سبز، آب پرتقال، احشا حیوانات، بادام زمینی، دانه ها را نام برد. چنان چه علاقه مند به دریافت رژیم درمانی شخصی سازی شده ی خود هستید، می توانید از طریق وبسایت ما اقدام کنید تا بهترین و علمی ترین رژیم های روز دنیا را دراختیار شما قرار دهیم. nutritecture همراه همیشگی شماست.
