صفر تا صد رژیم غذایی کبد چرب

کبد یکی ازمهم ترین اندام های بدن انسان است که در اکثر عملکردهای متابولیک بدن نقش دارد بیماری های کبدی طیف وسیعی دارند در این مقاله سعی داریم به معرفی یکی از شایع ترین بیماری های کبد یعنی کبد چرب بپردازیم که خود به دو نوع کبدچرب الکلی و کبدچرب غیرالکلی تقسیم می شود، به طور کلی منظور بیشتر عوام از کبد چرب نوع غیر الکلی آن است در این مقاله سعی داریم ضمن معرفی هر دو نوع کبد چرب به معرفی علل ایجاد کبدچرب،درمان کبد چرب و رژیم غذایی کبد چرب بپردازیم .

وظایف کبد

کبد یکی از مهم ترین بافت های بدن است که تنها 10 تا 20 درصد از کبد کارآمد ، برای حفظ زندگی کافی است، برداشتن کبد معمولاً در عرض 24 ساعت منجر به مرگ فرد می شود.

کبد در اکثر عملکردهای متابولیک بدن ازجمله:

• متابولیسم کربوهیدرات ، پروتئین و چربی 
• ذخیره و فعال سازی ویتامین ها و مواد معدنی
• تشکیل و دفع صفرا
• تبدیل آمونیاک به اوره
• متابولیسم هورمون های استروئیدی
• سم زدایی از موادی مانند داروها، الکل و ترکیبات آلی

نقش دارد با توجه به اهمیت بافت کبد ،پیشگیری و شناخت بیماری های آن و در مرحله بعدی درمان و جلوگیری از بدخیم شدن بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است، بیماری های کبدی می توانند حاد یا مزمن، ارثی یا اکتسابی باشند.

کبد چرب خود به دو نوع کبد چرب الکلی و کبد چرب غیر الکلیNAFLD) ( تقسیم می شود . 

در هر دو بیماری کبد چرب (الکلی و غیر الکلی) اگر بیماری کنترل نشود و پیشرفت کند، مراحل زیر اتفاق می افتد:

• مرحله اول ( استئاتوز کبدی )
• مرحله دوم ( هپاتیت کبدی )
• مرحله سوم ( سیروزکبدی)

تشخیص کبد چرب و رژیم غذایی کبد چرب

• نشانگرهای بیوشیمیایی: برای ارزیابی و نظارت بیماران مبتلا به بیماری کبدی یا مشکوک به داشتن بیماری های کبدی از برخی از شاخص های بیوشیمیایی استفاده می شود.
• سنجش آنزیمی: میزان آزادسازی آنزیم‌های کبدی و سایر آزمایش‌ها ، عملکرد کبد را اندازه‌گیری می‌کنند.

همچنین برای تشخیص هپاتیت الکلی از شاخص های زیر استفاده می شود :

• افزایش متوسط ​​سطح ترانس آمیناز سرم (ALT و AST)
• افزایش غلظت بیلی روبین سرم
•  غلظت آلبومین سرم ، طبیعی یا کاهش یافته 
• کم خونی
• معاینه فیزیکی و همچنین روش‌های تشخیصی (مانند آندوسکوپی) یا آزمایش‌های تصویربرداری شکم (مانند سونوگرافی شکم، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی  (MRI) یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) )می‌تواند برای تشخیص یا ارزیابی بیماران از نظر بیماری کبدی استفاده شود.
• بیوپسی کبد به عنوان استاندارد طلایی برای ارزیابی شدت التهاب کبد و فیبروز در نظر گرفته می شود.

کبد چرب غیرالکلی

بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) شایع ترین بیماری مزمن کبد در سراسر جهان است که تکامل و پیامدهای آن به طور گسترده بر سلامت و سیستم های اقتصادی کشورها تأثیر می گذارد. دامنه کبد چرب از استئاتوز ساده تا استئاتوهپاتیت (NASH) و به طور بالقوه سیروز وهپاتوکارسینوم ادامه دارد. 

کبد چرب(غیرالکلی) همچنین یک عامل خطر مستقل برای:

• دیابت نوع 2
• بیماری های قلبی_عروقی
• مرگ و میر 

است و از آنجایی که کبد چرب تا حد زیادی با مقاومت به انسولین و اختلالات مرتبط با آن ارتباط دارد اخیراً NAFLD به عنوان بیماری کبد چرب مرتبط با اختلال متابولیک (MAFLD) نامگذاری کرده اند.

کبد چرب غیرالکلی شامل تجمع قطرات چربی در سلول‌های کبدی است که می‌تواند منجر به التهاب، فیبروز، سیروز و حتی سرطان سلول‌های کبدی شود.

علل کبدچرب غیرالکلی

علل کبد چرب غیر الکلی می تواند شامل :

• داروها
• خطاهای ذاتی متابولیسم 
• اختلالات متابولیک اکتسابی (دیابت نوع 2، لیپودیستروفی، بای پس روده ژژنوم، چاقی و سوء تغذیه) باشد. 

مقاومت به انسولین همراه با هیپرانسولینیسم و ​​افزایش سطح اسیدهای چرب غیر استریفیه در سلول‌های کبدی، نقص متابولیک مرتبط با کبد چرب غیر الکلی را مشخص می‌کند.

مراحل کبد چرب غیر الکلی

اولین مرحله کبد چرب استئاتوز است که با تجمع ساده چربی در کبد مشخص می شود.

برخی از بیماران به استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) پیشرفت می کنند، که یک بیماری التهابی مرتبط با آسیب سلول های کبدی است که ممکن است بافت کبد فیبری شده یا نشده باشد. 

 استئاتوهپاتیت غیر الکلی می تواند تا 20 درصد مواقع به بیماری مزمن کبدی و سیروز تبدیل شود.

پیشرفت کبدچرب به سمت سیروز (آسیب دائمی به کبد) کاملا متغیر و وابسته به بعضی شاخص های فرد است مانند :

• سن
• چاقی
• دیابت نوع 2

داشتن هر کدام از ریسک فاکتورهای بالا به بدتر شدن کبد چرب کمک می کند.

علائم کبد چرب غیرالکلی

علائم بالینی کبد چرب در هر مرحله متفاوت است ,در دسته بندی زیر سعی کردیم علائم هر مرحله را جداگانه بررسی کنیم.

این علائم بیشتر مربوط به مرحله اول کبد چرب ،یعنی( استئاتوز کبدی) است:

• خستگی
• کم اشتهایی

این علائم بیشتر مربوط به مرحله دوم کبد چرب، یعنی ( هپاتیت کبدی ) است :

• درد شکم
• حالت تهوع
• استفراغ
• ضعف
• اسهال
• کاهش وزن 
• تب

این علائم بیشتر مربوط به مرحله سوم و نهایی کبد چرب ،یعنی سیروز کبدی  است :

• زردی
• انعقاد
• آسیت (تجمع مایع، پروتئین سرم و الکترولیت ها در حفره شکمی) 
• اختلالات ذهنی (آنسفالوپاتی)
• خونریزی گوارشی
• انسفالوپاتی کبدی یا فشار خون پورتال (افزایش فشار خون در سیستم ورید پورتال ناشی از انسداد جریان خون از طریق کبد)

رژیم غذایی کبد چرب غیرالکلی

پیشنهاداتی که برای درمان کبد چرب غیر الکلی از سوی انجمن مطالعه بیماری‌های کبدی آمریکا (AASLD) پیشنهاد شده است شامل:

• تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی کبد چرب و ورزش)
• کاهش وزن
• مصرف داروهای حساس‌کننده به انسولین مانند تیازولیدین دیون‌ها
• مصرف ویتامین E

رژیم غذایی کبد چرب غیرالکلی

 سبک زندگی سالم(لینک مقاله سبک زندگی سالم) یعنی داشتن یک رژیم غذایی متناسب همراه با فعالیت بدنی کافی می تواند باعث کاهش وزن و کنترل پیشرفت بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) شود. 

یکی از دلایل کلیدی NAFLD رژیم غذایی نامناسب مبتنی بر دریافت بیش از حد کالری است با این که ترکیب رژیم غذایی مناسب برای درمان کبد چرب به وضوح مشخص نشده اما درشت مغذی ها مانند اسیدهای چرب اشباع (SFA)، چربی های ترانس، قندهای ساده و پروتئین های حیوانی اثرات مضری برسلامت کبد دارند.

 از سوی دیگر، چربی‌های تک غیراشباع (MUFA)، چربی‌های امگا 3 چند غیراشباع (PUFAs)، پروتئین‌های گیاهی و فیبرهای غذایی(لینک مقاله غذاهای پرفیبر برای سالمندان) برای کبد مفید هستند. 

بیماران مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی معمولاً از رژیم‌های غذایی غربی که سرشار از:

• نوشابه 
• غذاهای یخ‌زده
• آبمیوه های صنعتی 
• گوشت قرمز
• گوشت‌های فرآوری‌شده(سوسیس و کالباس)
• لبنیات پرچرب 
•  میان‌وعده‌های چرب
• غذاهای آماده
•  کیک‌ها و بیسکویت‌ها 

هستند پیروی می‌کنند همچنین دریافت غلات کامل، میوه ها، سبزیجات، روغن زیتون فوق بکر (EVOO) و ماهی در این افراد کم تر است داده‌های موجود نشان می‌دهند که نوشیدن مقادیر متوسط ​​قهوه شیرین نشده در برابر بیماری مزمن کبد، NAFLD و کارسینوم سلول‌های کبدی نقش محافظت کننده دارد.

 رژیم غذایی مدیترانه ای (MD) برای درمان کبد چرب غیرالکلی NAFLD مفید است، داشتن یک  رژیم غذایی کبد چرب مخصوص شرایط فرد می تواند برای پیشگیری و درمان NAFLD کمک کننده باشد.

رژیم غذایی غربی و ریسک کبدچرب

نقش کاهش وزن در درمان کبد چرب

انجمن مطالعه بیماری‌های کبدی آمریکا(AASLD) کاهش 3 تا 5 درصد وزن را برای درمان کبد چرب در مرحله استئاتوز توصیه می کند، اما ممکن است تا 10 درصد کاهش وزن برای بهبود NASH و فیبروز مورد نیاز باشد.

نقش دارو در درمان کبد چرب

توصیه های AASLD بیان می کند که پیوگلیتازون (یک داروی خوراکی ضد هیپرگلیسمی که برای درمان دیابت استفاده می شود) ممکن است برای درمان کبد چرب( NASH) در نظر گرفته شود.

نقش ویتامین E و امگا 3  در درمان کبدچرب

ویتامین E (800 واحد بین‌المللی آلفا توکوفرول در روز) خط اول درمان بیماران مبتلا به NASH و بدون داشتن دیابت است.

 از آنجایی که به نظر می رسد پیشرفت بیماری و آسیب سلول های کبدی با استرس اکسیداتیو مرتبط است، ویتامین E به عنوان یک آنتی اکسیدان قوی می تواند بسیار مفیدباشد.

اسیدهای چرب امگا 3 را نیز می توان برای درمان هیپرتری گلیسیریدمی در افراد مبتلا به NAFLD در نظر گرفت.

کبد چرب الکلی

بیماری کبدچرب الکلی یکی از شایع ترین بیماری های کبدی در ایالات متحده است که 40 درصد از مرگ و میرهای ناشی از سیروز را به الکل و این بیماری نسبت می دهند. 

عوامل متعددی فرد را مستعد ابتلا به بیماری کبد چرب الکلی می کند از جمله:

• مقدار و مدت مصرف الکل
•  پلی مورفیسم ژنتیکی آنزیم های متابولیزه کننده الکل
•  جنسیت (زنان بیشتر از مردان)
•  قرار گرفتن همزمان در معرض سایر داروها
•  عفونت با ویروس های کبدی
•  عوامل ایمونولوژیک
•  چاقی
• وضعیت تغذیه نامناسب

کبدچرب الکلی

پیامدهای کبد چرب الکلی

استالدئید یک محصول سمی ناشی از متابولیسم الکل است که باعث آسیب به ساختار و عملکرد غشای میتوکندری می شود،  بسیاری از اختلالات متابولیک مصرف الکل به دلیل تولید  NADH بیش از حد رخ می دهد، که سلول را برای حفظ حالت اکسیداسیون طبیعی ناتوان می کند، این اختلالات شامل : 

• هیپرلاکتیک اسیدمی
• اسیدوز
• هیپراوریسمی
• کتونمی 
• چربی خون

عوارض تغذیه ای کبد چرب الکلی

الکل می تواند جایگزین غذا در رژیم غذایی مصرف کنندگان متوسط ​​و زیاد الکل شود( افرادی که الکل را به صورت متوسط یا شدید مصرف می کنند) ولی در مصرف کنندگان سبک،معمولا یک منبع انرژی اضافی یا بدون کالری محسوب می شود. 

زمانی که الکل در مقادیر زیاد مصرف می شود به طور موثر به عنوان منبع سوخت استفاده نمی شود ، ولی در صورتی که به طور منظم الکل مصرف شود اما معیارهای سوء مصرف الکل را نداشته باشد، به دلیل افزایش کالری اغلب اضافه وزن را ایجاد می کند این متفاوت از مصرف کنندگان شدید الکل است که بدنشان مواد مغذی غنی از انرژی را با الکل جایگزین می کند (جایگزینی الکل).

• در افراد الکلیسم،  اختلال در هضم و جذب ، نارسایی پانکراس و همچنین تغییرات مورفولوژیکی و عملکردی مخاط روده دیده می شود.
•  مصرف حاد و مزمن الکل، جذب اسید های آمینه و سنتز کبدی آن ها به پروتئین را مختل می کند، سنتز و ترشح پروتئین از کبد را کاهش می دهد و کاتابولیسم بافتی در روده را افزایش می دهد.
• مقاومت به انسولین نیز در افراد کبد چرب الکلی رایج است.
• کمبود ویتامین ها و مواد معدنی در بیماری کبد چرب الکلی در نتیجه کاهش مصرف و تغییر در جذب، ذخیره سازی و توانایی تبدیل مواد مغذی به اشکال فعال آنها رخ می دهد. 
• استئاتوره ناشی از کمبود اسید صفراوی نیز در بیماری کبد چرب الکلی شایع است که بر جذب ویتامین های محلول در چربی نیز اثرمی گذارد.

اختلالات ویتامینی در کبد چرب الکلی:

• کمبود ویتامین A : کمبود ویتامین A  در کبد چرب الکلی می تواند منجر به شب کوری شود.
•  کمبود تیامین (B1) : شایع ترین کمبود ویتامین در افراد مبتلا به کبد چرب الکلی است و عامل اصلی ایجاد آنسفالوپاتیWernicke است. 
• کمبود فولات (B9): کمبود فولات می تواند در نتیجه مصرف کم، اختلال در جذب، دفع ،تسریع و تغییر در ذخیره سازی و متابولیسم فولات رخ دهد. 
• کمبود(B6): دریافت ناکافی ویتامین B6از رژیم غذایی و تداخلات بین پیریدوکسال-5-فسفات (کوآنزیم فعال ویتامین B6) و الکل باعث کاهش وضعیت ویتامین  B6 در بیماران کبدچرب می شود.
•  کمبود تمام ویتامین های گروه B و ویتامین های C، D، E و K درکبد چرب الکلی شایع است استئاتوره ناشی از کمبود اسید صفراوی نیز در این بیماری شایع است و بر جذب ویتامین محلول در چربی تأثیر می گذارد.
• هیپوکلسمی، هیپومنیزیمی و هیپوفسفاتمی در میان افراد مبتلا به الکلیسم غیرمعمول نیست.
• کمبود روی و تغییرات در سایر ریز مغذی‌ها می‌تواند با مصرف مزمن الکل همراه باشد. 

مراحل بیماری کبد چرب(از استئاتوز تا سیروز)

1)استئاتوز کبدی:  استئاتوزکبد چرب در نتیجه این اختلالات متابولیک ایجاد می شود:

1. افزایش در حرکت اسیدهای چرب از بافت چربی
2. افزایش سنتز کبدی اسیدهای چرب
3. کاهش اکسیداسیون اسیدهای چرب
4. افزایش تولید تری گلیسیرید
5. به دام انداختن تری گلیسیرید در کبد

استئاتوز کبدی با پرهیز از الکل قابل برگشت است و برعکس، اگر سوء مصرف الکل ادامه داشته باشد بیماری کبدچرب پیشرفت کرده و می تواند باعث ایجاد سیروز شود.

2) هپاتیت الکلی: هپاتیت کبدی به طور کلی با بزرگ شدن کبد (هپاتومگالی) و نشانگرهای بیوشیمیایی سرم غیر طبیعی، مشخص می شود.

 اگر بیماران مبتلا به کبدچرب الکلی مصرف الکل را قطع کنند، هپاتیت ممکن است برطرف شود با این حال، این وضعیت اغلب به مرحله سوم پیشرفت می کند.

3) سیروز: سیروز در مراحل پایانی بیماری کبدچرب است که در آن بافت سالم کبد با بافت اسکار جایگزین می شود و کبد برای همیشه آسیب می بیند، بافت اسکار از عملکرد صحیح کبد جلوگیری می کند و این مرحله از بیماری کبد چرب برگشت پذیر نیست.

درمان کبد چرب الکلی

اجتناب از مصرف الکل باعث بهبود کبدچرب الکلی می شود البته داشتن یک رژیم غذایی مخصوص این بیماران بسیار اهمیت دارد در زیر به توضیح برخی از ویژگی های این رژیم اشاره کردیم.

رژیم غذایی کبد چرب الکلی

• رژیم غذایی کبدچرب الکلی متناسب با شرایط فرد تنظیم می شود و در الکلی هایی که سوء تغذیه دارند باید رژیم غذایی غنی از کربوهیدرات و پروتئین باشد و ترجیحاً غذا از طریق دهان یا روده مصرف شود.
• در بیماران کبدچرب الکلی مبتلا به فشار خون، یک رژیم غذایی مخصوص کنترل کردن فشار خون که رژیم (لینک رژیم غذایی فشارخون بالا)DASH نام دارد ، ممکن است ترکیب کافی از مواد مغذی و انرژی فراهم کند.
•  بیماران مبتلا به کبدچرب الکلی باید از گرفتن رژیم هایی باگرسنگی طولانی مدت یا بسیار کم کالری خودداری کنند.
• یکی دیگر از ویژگی های رژیم غذایی کبدچرب ترکیب چربی های این رژیم است، باید به میزان کافی ترکیبی از چربی های امگا 3 (روغن ماهی)، اسیدهای چرب امگا 6 و اسیدهای چرب با زنجیره متوسط در رژیم این افراد قرار داده شود.
• گاهی برای جبران کمبود ریزمغذی ها به مکمل در این بیماران نیاز می شود ، مکمل ویتامین های B کمپلکس به همراه رژیم غذایی ممکن است ضروری باشد اما مکمل ویتامین های A ​​و D ممکن است به خوبی تحمل نشوند ، همچنین رژیم غذایی باید مقادیر کافی ویتامین C، E، K ، فسفر، پتاسیم، سلنیوم، منیزیم،روی وکلسیم را تامین کند البته توجه کنید که از افراط در رژیم غذایی یا مکمل ها بخصوص در صورت وجود بیماری های ذخیره آهن باید خودداری شود.
• در رژیم غذایی کبدچرب الکلی وعده های غذایی باید کوچک و مکرر باشند تا از هیپوگلیسمی ناشی از ذخیره محدود گلیکوژن جلوگیری شود.
• در صورت بی اشتهایی در بیماران کبدچرب الکلی باید وعده های غذایی برای تحریک اشتها جذاب شوند.

رژیم غذایی کبدچرب

با توجه به توضیحات داده شده در هر دو نوع کبد چرب الکلی و کبد چرب غیر الکلی نیاز به یک رژیم غذایی تخصصی برای پیشگیری از پیشرفت بیماری و درمان کبدچرب وجود دارد ، همچنین تنظیم نوع و مقدارمکمل مورد نیاز این بیماران در کنار رژیم از اهمیت بالایی برخوردار است برای دریافت رژیم کبدچرب می توانید از طریق سایت ما اقدام کنید.