اهمیت تغذیه با شیرمادر
شیردهی انحصاری با شیر مادر را تغذیه با سینه مادر به تنهایی بدون مصرف مواد جامد یا مایعات دیگر به جز ویتامین ها، مواد معدنی و سایر داروهایی که برای نوزادان در 6 ماه اول زندگی ضروری است تعریف می کنند.
امروزه در سراسر جهان ضرورت حمایت و ترویج تغذیه با شیر مادر برای سلامت و رشد نوزاد احساس می شود.
بر اساس گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، بسیاری از کشورهای منطقه مدیترانه شرقی، از جمله ایران، سطوح بالای از شروع و تداوم شیردهی را گزارش کرده‌اند.
با این حال سالانه تنها حدود 42 درصد از نوزادان در ساعات اولیه زندگی خود به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه می شوند و تقریباً 41 درصد از نوزادان تغذیه انحصاری با شیر مادر دارند. شیردهی علاوه بر خواص مفید بر سلامت نوزاد، میزان مرگ و میر ناشی از بیماری های عفونی را در نوزاد کاهش می دهد همچنین نوزادانی که به طور انحصاری با شیر مادر تغذیه می شوند ریسک خطر کمتری برای ابتلا به بیماری های گوارشی و آلرژی هستند.
اهمیت تغذیه با شیرمادر
ترکیب شیرمادر
ترکیبات شیرمادر در هر زمان متفاوت است کلستروم یا آغوز شیری است که در روزهای اولیه (تا روز 5 الی9 ) تولید می شود دارای فاکتورهای ایمونولوژیکی زیادی است در صورتی که شیر بعد از روز 9 تا28 ام حاوی مواد مغذی اولیه است.
تفاوت شیرمادر و شیر گاو
شیر مادر نسبت به شیرگاو تفاوت ها و فواید زیادی دارد از جمله:
- تحمل و هضم بیشتر
- مقادیر بیشتر اسید چرب امگا 3 (کمک به رشد بینایی و شناختی کودک)
- لاکتوز بیشتر و در نتیجه جذب بهتر پروتئین ها
- سدیم و موادمعدنی کم تر
- فاکتورهای ایمنی زایی و فاکتورهای رشد بیشتر
فواید شیردهی برای نوزاد
نوزاد باید بلافاصله بعد از تولد از طریق تماس پوستی با مادر، شیر مادر رابخورد ،تغذیه انحصاری با شیر مادر روش ترجیحی تغذیه نوزاد در 6 ماه اول زندگی است .
WHO شیردهی تا 2 سالگی را توصیه می کند.
تغذیه با شیرمادر فواید زیادی برای نوزاد دارد از جمله:
- پیشگیری از بیماری های دستگاه گوارش و سایر عفونت ها
- منبع ضروری از انرژی و مواد مغذی در هنگام بیماری کودک
- بهبود سیستم ایمنی کودک وکاهش مرگ و میر کودکان دچار سوء تغذیه
- کاهش التهاب و خطر ابتلا به بیماری های قلبی عروقی و متابولیکی در بزرگسالی
فواید شیردهی برای مادر
شیردهی علاوه برمزایایی که برای نوزادان دارد برای مادر نیز بسیار مفید است از مزایای تغذیه نوزاد با شیر مادر می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش سریع تر وزن مادر پس از زایمان
- کاهش خطر سرطان های پستان و تخمدان در مادر
- حفظ چگالی استخوان های مادر
- بهبود قندخون در زنان با دیابت بارداری
- هزینه کم تر نسبت به مصرف شیرخشک
اثرات بلندمدت شیردهی برای مادر کاهش بروز بیماری هایی مانند دیابت نوع2 (لینک مقاله دیابت) ، بیماری کرون (زخم روده)، انواعی از سرطان ها ،آلرژی ها و بیماریهای عصبی در بزرگسالی است.
فواید شیردهی برای مادر
موارد منع مصرف شیر مادر
در چه مواردی توصیه به تغذیه با شیر مادر نمی شود؟
- نوزاد مبتلا به گالاکتوزومی
- مادر مبتلا به سل فعال و درمان نشده
- مادر HIV مثبت
- مادر مصرف کننده مواد مخدر
- مادرتحت شیمی درمانی
باتوجه به اهمیت شیرمادر و حفظ سلامتی مادر در این دوران داشتن یک رژیم غذایی دوران شیردهی که مخصوص نیازهای این دوران است از اهمیت زیادی دارد حال سوال مهم این است که بهترین رژیم دوران شیردهی چیست؟
تغذیه نامناسب مادر ممکن است بر مقدار شیر اثر بگذارد ولی کمترکیفیت شیر را تحت تاثیر قرارمی دهد ترکیبات شیر با توجه به رژیم غذایی مادر(رژیم شیردهی) متغیر هستنند برخی از ترکیبات شیرمادر مانند:
- اسیدهای چرب
- سلنیوم
- ید
- و برخی از ویتامین های گروه B
تحت تاثیر رژیم غذایی مادر در دوران شیردهی هستند.
رژیم غذایی دوران شیردهی باید انرژی مورد نیاز در طول شیردهی را تامین کند .
نیاز مادر به انرژی در 6ماه اول و دوم بارداری متفاوت است و در 6ماه دوم این نیاز بیشتر می شود در یک رژیم شیردهی اصولی شما علاوه برتامین نیازهایتان یک کاهش وزن ایمن هم خواهید داشت.
ویژگی های رژیم غذایی دوران شیردهی
در دوران شیردهی نیاز مادر به انرژی افزایش می یابد انرژی مورد نیاز در طی 6 ماه اول شیردهی 330 کیلوکالری و در طی6 ماه دوم شیردهی 400 کیلوکالری بیش تر از انرژی مورد نیاز زنان غیرباردار است علاوه بر انرژی ترکیب رژیم مادر از جمله پروتئین،چربی،کربوهیدرات و ریزمغذی ها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
-
پروتئین رژیم شیردهی
مقدار پروتئین توصیه شده رژیم غذایی در دوران شیردهی برای مادران 25 گرم بیش تر از مقدار معمول است(71 گرم پروتئین در روز ) البته باید توجه داشت که امکان دارد این میزان پروتئین برای همه مادران مناسب نباشد به طور مثال ممکن است برای مادرانی با اضافه وزن این میزان پروتئین کم و برای مادران کم وزن زیاد باشد همچنین خانم هایی که سزارین می شوند و یا با وضعیت تغذیه ای نامناسب باردار می شوند به پروتئین بیشتری نیاز دارند یک رژیم غذایی شیردهی مخصوص پروتئین کافی را برای فرد محاسبه و در نظر می گیرد.
-
کربوهیدرات رژیم شیردهی
کربوهیدرات اصلی شیر مادر لاکتوز است ، مقدار کربوهیدرات مصرفی رژیم غذایی دوران شیردهی در هر روز باید به گونه ای در نظر گرفته شود که انرژی کافی برای تولید شیر در حجم مناسب و حفظ نیازهای انرژی در دوره ی شیردهی را تامین کند.
میزان نیاز کربوهیدرات رژیم شیردهی مادرانی که دیابت بارداری(لینک مقاله دیابت بارداری) داشته اند بسیار مهم است همچنین مادرانی که در زمان بارداری وزن گیری مناسبی نداشته باشند(لینک مقاله چگونه از افزایش وزن در دوران بارداری جلوگیری کنیم) ممکن است به کربوهیدرات بیشتری نیاز پیدا کنند.
-
چربی رژیم شیردهی
نوع چربی رژیم غذایی مادر می تواند باعث کاهش یا افزایش اسیدهای چرب مخصوصی در شیر او شود ولی بر مقدار کل چربی تاثیری ندارد.
یک یا 2 سهم ماهی (سالمون) در هفته نیاز به امگا3 رژیم غذایی دوران شیردهی را برطرف می کند همچنین دریافت چربی های ترانس باید به حداقل مقدار ممکن برسد تا مقدار آن ها در شیر کاهش یابد.
رژیم غذایی دوران شیردهی
-
ویتامین ها و مواد معدنی رژیم غذایی دوران شیردهی
ویتامین D
میزان ویتامین دی شیر مادر بسته به میزان ویتامین D رژیم شیردهی و وضعیت محیطی (در معرض نور خورشید بودن مادر) دارد.
دریافت روزانه 6400 واحد بین المللی ویتامین D مجاز و ایمن است و به مادر کمک می کند تا شیر حاوی مقادیر کافی این ویتامین باشد .
ویتامینB12
به مادران شیرده ای که از رژیم گیاه خواری مطلق بدون دریافت هیچگونه محصول حیوانی پیروی می کنند مکمل یاری با B12 به طور قطعی توصیه می شود چراکه اگر رژیم غذایی شیردهی و در نتیجه شیر مادر حاویB12 نباشد عقب ماندگی رشد و آسیب های جبران نشدنی به سیستم عصبی نوزاد وارد خواهد شد. مادرانی که جراحی معده (بای پس) به منظور کاهش وزن نیز انجام داده اند در معرض خطر کمبود شدید B12 هستند و در رژیم شیردهی آن ها حتما این موارد باید در نظر گرفته شود.
ید
مقدار ید کافی شیر مادر برای رشد عصبی نوزاد مهم است و مقدار دریافتی مورد نیاز دررژیم غذایی دوران شیردهی تقریبا دو برابر مورد نیاز رژیم بارداری(لینک رژیم بارداری) است.
روزانه زنان شیرده باید 290 میکروگرم ید مصرف کنند که به طور معمول با مصرف مکمل 150 میکروگرم ید و همچنین مصرف مولتی ویتامین مینرال این میزان تامین می شود. (مکمل مولتی ویتامین مینرال باید حداقل 150 میکروگرم ید داشته باشد.)
همچنین مادر باید از نظر مشکلات تیروئیدی بررسی و در صورت لزوم درمان شود ، موارد زیر جهت تامین ید رژیم شیردهی کمک کننده است:
- اجتناب از خوردن مواد غذایی گواتروژن به صورت خام
- مصرف منابع غذایی ید دار مانند نمک ید دار( در حد مجاز روزانه)
- مصرف غذاهای دریایی
- مصرف نان های پخته شده با نمک ید دار
کاهش وزن در رژیم غذایی دوران شیردهی
- یکی از سوالات متداول مادران شیرده این است که از چه زمانی می توانیم رژیم لاغری شیردهی داشته باشیم؟یا چند کیلوکاهش وزن در ماه دریک رژیم شیردهی مجاز است؟
پاسخ : توصیه به مادران این است که تا زمانی که وضعیت شیردهی ان ها تثبیت نشده یعنی تا حدود دو ماهگی کودک اقدام به کاهش وزن نکنند همچنین کاهش وزن شدید در دوران شیردهی مجاز نیست کاهش وزن آهسته مادر که بیش تر از 2.5 کیلوگرم کاهش وزن در ماه نیست به مادر اجازه می دهد تا مقدار کافی انرژی و مواد مغذی را دریافت کند(حداکثر کاهش وزن در رژیم غذایی دوران شیردهی نباید بیش تر از 0.5 کیلوگرم در هفته باشد ).
تعیین میزان انرژی کافی برای حفظ وزن مادر در محدوده ی نرمال به :
- سن
- فعالیت بدنی
- و میزان افزایش وزن مادر
بستگی دارد و همراه کردن یک رژیم غذایی شیردهی مناسب(که با کاهش 500 کالری روزانه از رژیم بدست می آید) به همراه ورزش می تواند یک کاهش وزن اصولی و ایمن را برای مادر در دوران شیردهی به همراه داشته باشد .
توصیه های کاهش وزن در رژیم شیردهی
زنان شیرده دارای اضافه وزن می توانند با کاهش مصرف غذاهای سرشار از چربی و قندهای ساده ، حدود 500 کیلوکالری انرژی دریافتی شان را کم کنند اما باید مصرف غذاهای سرشار از :
- ویتامین A
- کلسیم
- ویتامین D
- ویتامین سی
- اسیدهای چرب امگا 3
را افزایش دهند همچنین ممکن است به علت شیردهی آب بیشتری از دست بدهنند و زودتر تشنه شوند مادران باید در پاسخ به احساس تشنگی مایعات بیشتری بنوشند که بهترین نوشیدنی برای انتخاب آب است.
اهمیت ورزش در رژیم شیردهی
مادران شیرده باید پس از گذشت چند هفته از تولد نوزاد و برقراری شیردهی مرتب و صحیح ، به ورزش ترغیب شوند ، ورزش های هوازی (ایروبیک) که ضربان قلب را به میزان60 تا70 حداکثر ضربان قلب، بالا می برند توصیه می شود زیرا اثر سوئی بر شیردهی ندارند .ورزش همچنین باعث بهبود عملکرد قلبی عروقی و وضعیت چربی خون مادر ، بهبود پاسخ انسولینی در افراد در معرض خطر دیابت یا دیابتی(لینک مقاله دیابت )شود .البته توجه کنید که ورزش های هوازی بر روی حجم یا ترکیب شیر و همچنین رشد نوزاد بی تاثیرهستنند و ورزش با شدت متوسط بر روی شیردهی مادران سالم تاثیری ندارد.
باتوجه به نکات گفته شده داشتن یک رژیم غذایی دوران شیردهی زیر نظر یک متخصص تغذیه از اهمیت بسیاری برخوردار است تا علاوه بر تامین نیازهای تغذیه ای مادر و میزان شیر او، به حفظ تناسب اندام مادر نیز کمک کند برای داشتن یک اندام زیبا به همراه سلامتی خود و کودکتان همین الان رژیم غذایی شیردهی خود را از سایت ما تهیه کنید.
