شروع غذای کمکی برای کودکان بی شک یک نقطه عطف در زندگی آن هاست چراکه می تواند تاثیرات بسیاری بر رشد ذهنی و جسمی کودک در سال های بعد داشته باشد، به همین دلیل انتخاب غذای کمکی کودک همواره برای مادران چالش برانگیز بوده است داشتن یک لیست غذاهای کمکی رشد کودک می تواند در انتخاب غذای مناسب کودک بسیار کمک کننده باشد. در این مقاله ضمن معرفی غذاهای تکمیلی کودک به توضیح بیشتر گروه های غذایی و اهمیت آن ها در غذای کودک می پردازیم.
اهمیت استفاده از غذای کمکی در رژیم غذایی کودک
تغذیه نوزادان به دو بازه اصلی شیرخوارگی و غیر شیرخوارگی تقسیم می شود از زمان تولد تا 6 ماهگی توصیه به تغذیه انحصاری با شیر مادر یا شیر خشک شده و از ۶ ماهگی به بعد لازم است تا غذاهای جامد و کمکی نیز به رژیم غذایی کودک اضافه شود، البته بسته به نظر پزشک اطفال شروع غذای کمکی می تواند بین ۴تا ۶ ماهگی متغیر باشد.
دوره 6 تا 23 ماهگی، دوره بسیار حیاتی برای رشد جسمی و ذهنی کودک است چراکه در این زمان مغز به سرعت رشد می کند و وجود هرگونه کمبود غذایی در بدن کودک می تواند آسیب های جبران ناپذیری را به دنبال داشته باشد از این رو شروع به موقع غذاهای تکمیلی و انتخاب غذاهای مقوی بسته به آمادگی و نیازهای تغذیه ای کودک بسیار حائز اهمیت است.
از 6ماهگی به بعد در بسیاری از کودکان تغذیه انحصاری با شیر مادر پاسخگوی نیازهای کودک نیست و برای تداوم تکامل و رشد، لازم است تا از مواد غذایی دیگر نیز در کنار شیر مادر استفاده شود، همچنین ضروری است به زمان، مقدار و طول مدت استفاده از هر غذای کمکی نیز توجه داشته باشیم در ادامه به توضیح بیشتر موارد یاد شده می پردازیم.
ویژگی های غذاهای کمکی رشد کودک
غذای کودک باید ایمن و عاری از هرگونه آلودگی باشد
آلودگی میکروبی غذای کمکی، یکی از علت های شایع بیماری های کودکان از جمله اسهال است. تهیه و نگهداری ایمن مواد غذایی اولیه و غذای کودک می تواند از آلودگی میکروبی آن تا حد زیادی جلوگیری کرده و خطر اسهال را کاهش دهد، همچنین انتخاب روش های صحیح پخت غذا مانند بخارپز کردن که یکی از بهترین راه های پخت غذای کودک است می تواند باعث از بین بردن آلودگی های میکروبی شود.
لیست بهترین غذاهای کمکی برای رشد کودکان
غذای کمکی باید متناسب با سن و نیاز های تغذیه ای کودک باشد
قوام و تنوع غذاهای کمکی باید به تناسب تکامل و نیازهای کودک افزایش یابند، میوه ها و سبزیجات سفت مانند هویج و انواع کلم به اندازه‌ای پخته شوند که نرم شده سپس آنها را میکس یا پوره کنید تا کاملاً صاف و یکدست شوند یا اگر کودک می تواند بافت بیشتری را تحمل کند، غذاها را له کنید، استفاده از مخلوط کن و غذاساز نیز در این مرحله به نرم ترکردن غذای کودک کمک می کند همچنین غذا باید بدون اضافه کردن هرگونه چاشنی یا نمک تهیه شود.
سعی کنید غذا ها را به روش هایی طبخ کنید که مواد مغذی آن ها اعم از ویتامین ها و مواد معدنی تا حد زیادی حفظ شوند، زیرا هدف اصلی غذای کمکی کودک رساندن مواد مغذی مورد نیاز برای رشد اوست، آب پز کردن یا سرخ کردن غذا، می تواند بسیاری از ویتامین های غذای کودک را از بین ببرد به جای این روش ها از بخارپز کردن یا مایکروویو استفاده کنید.
در غذای کمکی باید از مواد غذایی تازه و با کیفیت استفاده شود
برای تهیه غذای کودک بهتر است از میوه ها و سبزیجات تازه و فصلی استفاده کنید و تا حد امکان آن را به صورت تازه سرو کنید در غیر این صورت، روی غذا را فوراً بپوشانید و در یخچال به مدت حداکثر 2روز نگهداری کنید، توجه داشته باشید که غذای بچه نباید بیش از دو ساعت در دمای اتاق قرار گیرد و در صورت بروز هرگونه علائم فساد باید از استفاده آن خودداری شود.
برای منجمد کردن غذاهای کودک نیز می توان از قالب های یخ استفاده کرد و روی آن را با پلاستیک پوشاند، در این صورت غذا تا یک ماه قابل نگهداری است، به یاد داشته باشید که حتما کیسه های فریزر و یا ظروف غذای یخ زده کودک را برچسب گذاری کرده و تاریخ مصرف آن ها را یادداشت کنید.
برای آب کردن غذاهای کمکی کودک توجه به این نکته اهمیت دارد که غذاها را در دمای اتاق ذوب نکنید و برای این کار از یخچال یا مایکروویو استفاده کنید و پس از یخ زدایی دوباره آن را فریز نکنید. همچنین برای سرو غذای کودک توجه داشته باشید دمای غذا مناسب باشد(دمایی بین 36 تا 40 درجه سانتی گراد) ، همواره قبل از غذا دادن به کودک، دمای آن را در قسمت داخلی مچ خود امتحان کنید تا از مناسب بودن آن مطمئن شوید.
اصول شروع غذای های کمکی برای کودک
شروع تغذیه تکمیلی و کمکی برای کودکان شیرخوار نیاز به رعایت نکاتی دارد ازجمله این نکات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
استفاده از غذاهای تک آیتمی
برای شروع غذاهای کمکی رشد کودک بهتر است ابتدا تنها با یک آیتم غذایی شروع کنید و 3 تا 5 روز آن غذا را به کودک بدهید تا مطمئن شوید از خوردن آن امتناع نمی ورزد، سپس یک غذای جدید را به منوی غذایی او اضافه کنید، استفاده ازاین روش باعث آگاه شدن از مشکلاتی مانند آلرژی غذایی کودک می شود، همچنین توجه داشته باشید بعضی از غذاها مانند شیرگاو، بادام زمینی، ماهی، تخم مرغ، گندم، سویا و کنجد ذاتاً آلرژی زا هستند و بهتر است آن ها را اندکی دیرتر وارد رژیم غذایی کودکتان کنید.
غلاتی مانند برنج یکی از بهترین گزینه ها برای شروع تغذیه تکمیلی کودک هستند، چراکه هضم راحت تری دارند، فرنی نیز یکی دیگر از غذاهایی است که می توان به اندازه ۱تا۳ قاشق مرباخوری در روز از آن استفاده کرد و به تدریج متناسب با اشتها کودک به مقدار آن افزود .
از هفته دوم شروع تغذیه تکمیلی کودک علاوه بر فرنی و شیر برنج می توان از حریره بادام نیز استفاده کرد و از هفته سوم به بعد شروع یکسری از سبزیجات مانند: سیب زمینی، هویج، جعفری، گشنیز و…نیز در سوپ و غذای کودک مجاز است، بهتر است سبزی ها را نیز تک تک و به مرور به غذای کودک اضافه کرد. از هفته چهارم به بعد بهتر است گوشت ها نیز به برنامه غذایی کودک اضافه شوند برای این کار گوشت را به قطعات کوچک تقسیم کنید و یا از گوشت چرخ کرده استفاده کنید.
در هفته هشتم تغذیه کمکی کودکان استفاده از زرده تخم مرغی که کاملا آب پز و پخته شده باشد نیز توصیه می شود، برای این کار می توانید زرده تخم مرغ را در آب یا شیر کودک حل کنید و به غذای او بیفزاید.
بعد از چند هفته از شروع مصرف تخم مرغ می توانید آن را به صورت یک روز درمیان در لیست غذای کمکی کودک تان قرار دهید، استفاده از ماست شیرین نیز در این سن برای نوزادان بلامانع است. بهتر است استفاده از حبوبات را از ۹ماهگی کودک شروع کنید و از انواع حبوبات در سوپ او استفاده کنید چراکه حبوبات منبع پروتئین و املاح هستند و همراه با غلات و شیر مادر غذای کاملی برای کودک محسوب می شود.
آخرین ماده غذایی که باید به برنامه غذایی کودک شیرخوار خود اضافه کنید میوه ها هستند. معمولا استفاده از آن ها را از سن ۱ سالگی توصیه می کنند، سعی کنید ابتدا از آبمیوه و با مقادیر کم مثلا۱ قاشق مرباخوری شروع کنید، همچنین بهتر است بین ۵تا۷ روز از یک نوع آبمیوه استفاده کرده تا در صورت بروز حساسیت کودک به آن سریع تشخیص دهید.
توجه به بافت و غلظت غذای کودک
یکی دیگر از نکاتی که باید در شروع غذای کمکی کودک به آن توجه کنید این است که غذاها را تا حد امکان رقیق کنید، یا با روش‌هایی مانند له و پوره کردن، بافت غذاها را نرم سازید، تا به راحتی با بزاق ترکیب شده و هضم راحت تری داشته باشند، این کار همچنین از خفگی کودک جلوگیری می کند.
توجه کنید که در گذر زمان و همراه با تکامل کودک غلظت غذاها را افزایش دهید، چون اضافه کردن غذاهای سفت به برنامه غذایی کودک باعث تکامل عمل جویدن در او می شود، برای این کار می توانید از تکه های نان و بیسکوئیت نیز استفاده کنید.
رژیم غذایی روزانه کودک باید به مرور گسترش یابد برای شروع می توانید غذاهایی را به رژیم غذایی کودک خود اضافه کنید که کمی درشت‌تر از انواع پوره‌ها هستند و نیاز به اندکی جویدن دارند.
کودک بعد از چند ماه شروع غذاهای جامد باید بتواند از انواع گوشت ها، میوه ها و سبزیجات و.. که سرشار از مواد غذایی مورد نیاز کودک مانند: آهن، منیزیم، کلسیم، فسفر، روی و ویتامین ب ۶ و… هستند استفاده کند
بایدها و نبایدهای غذای تکمیلی کودکان
نباید های غذای تکمیلی کودک
- استفاده نکردن از غذاهای فرآوری شده و غذاهای کنسروی مانند سوسیس و کالباس، ماهی تن و…این غذاها حاوی مواد نگهدارنده بوده و تاثیرات بدی بر رشد و سلامت کودک می گذارند.
- غذاهایی حاوی شکر افزوده نباید دربرنامه غذایی کودکان قرار بگیرند این غذاها علاوه بر این که اشتهای کودک را کاهش می دهند، فاقد مواد مغذی مورد نیاز بدن کودک هستند و زمینه چاقی در آینده را برای کودک فراهم می کنند.
- تخم مرغ خام، نیم پخت یا عسلی بدلیل احتمال آلودگی با عوامل میکروبی به خصوص سالمونلا نباید در رژیم غذایی کودکان قراربگیرد.
- غذاهای کودکان باید کم نمک و بدون ادویه زیاد باشد چراکه امکان حساسیت کودک به انواع ادویه جات وجود دارد.
- استفاده از عسل در غذای کودک زیر 12 ماه به دلیل احتمال آلودگی با سم بوتولیسم توصیه نمی شود.
- نوشیدنی ها و غذاهای غیرپاستوریزه مانند آبمیوه، شیر، ماست، پنیر و کشک غیرپاستوریزه برای کودکان ممنوع است.
- نوشیدنی های کافئین دار مانند نوشابه، چای و قهوه نیز برای کودکان زیر 2 سال توصیه نمی شود.
رعایت نکات گفته شده به انتخاب و تهییه یک لیست غذاهای کمکی رشد کودک متناسب با نیاز های رشدی و سلامت او کمک می کند، اگر در انتخاب غذای کمکی کودکتان نیاز به مشورت و کمک یک متخصص تغذیه داشتید می توانید از رژیم های کودکان و تیم ما استفاده کنید.
